وقتی از پشت نرده‌های ساختمان بازسازی شده موسسه فرهنگی هنری صبا در خیابان صبای شمالی به داخل نگاه می‌کنی، فقط آن ساختمان قدیمی را می‌بینی که زیبایی‌اش نگاه‌ها را به خود می‌خواند.
اما در محوطه پشتی این ساختمان، بنای نوساز بتونی‌ای خودنمایی می‌کند که «کتابخانه تخصصی هنر» فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی در طبقه چهارم آن واقع شده است. در پشتی بالابر نقره‌ای که باز می‌شود، به فضای بزرگی با کف براق وارد می‌شوی که با شیشه‌های خاکستری مات و حاشیه‌های فلزی زرد رنگ بخش بندی شده و سالن بزرگ مخزن کتابخانه را از بخش مطالعه مطبوعات جدا می‌کند.
هادی ربیعی، سرپرست کتابخانه تخصصی هنر درباره ضرورت‌های تأسیس این کتابخانه می‌گوید: «از بدو تأسیس فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران این نیاز احساس شد که یک کتابخانه تخصصی برای استفاده گروه‌های تخصصی فرهنگستان تأسیس شود و هم اکنون حدود 8 سال از تأسیس این کتابخانه می‌گذرد.
البته پس از انحلال مرکز گفت‌وگوی تمدن‌ها، کتابخانه آن مرکز نیز با کتابخانه تخصصی هنر ادغام شد و هم اکنون با حدود 75 هزار عنوان کتاب فارسی و لاتین و 280 نشریه در 105 عنوان فارسی و لاتین در زمینه‌های هنر، زیبایی شناسی، ادبیات و فلسفه هنر، به گروه‌های تخصصی فرهنگستان هنر و دانشجویان و دست اندکاران رشته‌های هنر و ادبیات سرویس دهی می‌کند.»
او درباره موضوعات کتاب‌های این کتابخانه می‌گوید: «به لحاظ موضوعی کتاب‌های مرتبط با علوم انسانی و هنر در زمینه‌هایی مانند ادبیات، نقاشی، نگارگری، معماری، موسیقی، عکاسی، مجسمه‌سازی، سینما، هنرهای نمایشی و هنرهای چندرسانه‌ای در این کتابخانه وجود دارد.
اما به لحاظ جغرافیایی، علاوه بر مباحث هنر ایرانی و اسلامی که حجم زیادی از کتاب‌های ما را تشکیل می‌دهد، مجموعه ارزشمندی از هنر شرق مانند هنر هند و چین در را اختیار داریم و طبیعتا در حوزه‌هایی مانند عکاسی، معماری و هنرهای مدرن کشورهای اروپایی هم منابع خوبی داریم.»
وی درباره بخش دیگر منابع این کتابخانه می‌گوید: «در میان پژوهشگران رشته‌های هنری طبیعتا افراد زیادی هستند که روی مباحث نظری هنری نظیر فلسفه هنر کار می‌کنند و این نیاز احساس می‌شود که به فکر تهیه منابعی باشیم که در درجه دوم به هنر می‌پردازند و در واقع در مباحث تئوریک و نظری به کار پژوهشگران می‌آیند. بنابراین بخشی از کتاب‌های کتابخانه را نیز به این منابع اختصاص داده‌ایم.»
وی درباره سامانه ارائه منابع در این کتابخانه می‌گوید: «سامانه کتابخانه - به جز بخش مرجع- بسته است اما امکانات جست و جوی خوبی برای مراجعه‌کنندگان در نظر گرفته شده است و می‌توانند در داخل کتابخانه منابع را از طریق میز جست و جو انتخاب کرده و از کارشناس میز امانت دریافت کنند.»
این کتابخانه امکان جست و جو و رزرو منابع را هم از طریق پایگاه اینترنتی فرهنگستان هنر برای علاقه مندان فراهم آورده است.ربیعی از راه اندازی بانک اطلاع رسانی این کتابخانه نیز خبر می‌دهد و می‌گوید: «بانک اطلاع رسانی کتابخانه را به طریقی راه اندازی کردیم که علاقه مندان بتوانند از طریق شبکه اینترنت به صرورت آن لاین از کتاب‌ها و نشریات کتابخانه استفاده کنند.»
مخاطبان کتابخانه
مخاطبان این کتابخانه را در درجه اول اعضای گروه‌های تخصصی و پژوهشی فرهنگستان هنر تشکیل می‌دهند اما مخاطبان آن به همین گروه‌ها ختم نمی‌شود. ربیعی می‌گوید: «پژوهشگرانی که در زمینه هنر در سطح تخصصی و دانشگاهی کار می‌کنند، می‌توانند به صورت مخزن باز از منابع کتابخانه استفاده کنند و سامانه امانت هم برای آنها در نظر گرفته شده و حتی در مواردی کتاب‌هایی هم برای آنها ارسال می‌شود.»
سومین گروه مخاطبان این کتابخانه را دانشجویان دکتری و فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد رشته‌های هنر و علوم انسانی تشکیل می‌دهند که می‌توانند علاوه بر مطالعه در داخل کتابخانه، منابع مورد نیاز خود را امانت بگیرند. اما ربیعی می‌گوید: «علاقه مندان به مطالعه در زمینه آثار هنری نیز می‌توانند در سالن مطالعه از منابع کتابخانه استفاده کنند اما امکان امانت گرفتن کتاب برای آنها در نظر گرفته نشده است.»
او ادامه می‌دهد: «علاقه مندان به عضویت در این کتابخانه می‌توانند با تکمیل فرم عضویت و ارائه 2 قطعه عکس و یک برگ رونوشت شناسنامه نسبت به عضویت اقدام کنند و این کار برای آنها هزینه‌ای ندارد. فقط کسانی که عضو گروه‌های فرهنگستان نیستند، باید فرم تضمین مالی از طرف دانشگاه‌ها و مؤسسات متبوعه خود ارائه دهند که درصورت آسیب رسیدن به کتاب‌های هنری یا مفقود شدن آنها، تضمین بازگرداندن آنها را در بر داشته باشد.
ما با بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز دولتی مرتبط با پژوهش‌های هنری ارتباط داریم و علاقه مندان می‌توانند از طریق مؤسسات متبوعه خود برای عضویت در کتابخانه اقدام کنند.»
بخش‌های کتابخانه
کتابخانه تخصصی هنر از بخش‌های کتاب‌های مرجع، مخزن کتاب‌ها و نشریات، دیداری- شنیداری، اداری، سالن نشست‌های تخصصی و بخش پژوهش تشکیل شده است.
بخش مرجع کتابخانه تخصصی هنر با سامانه باز و میزهای مطالعه تک نفره و میزهای گرد 5 نفره با صندلی‌هایی با روکش قرمز، در پشت میز امانت قرار دارد و به گفته ربیعی از نظر دایره المعارف‌ها و دانشنامه‌های هنر، ادبیات، زیبایی شناسی، تمدن و فرهنگ، بخشی غنی به حساب می‌آید.
بخش اداری این کتابخانه هم در پشت سالن مرجع واقع شده و کلیه کارهای فهرست نویسی فارسی و لاتین و آماده‌سازی کتاب‌ها در آن انجام می‌شود.
در این کتابخانه بخش مخزن کتاب‌ها و نشریات نیز سالن‌هایی را به خود اختصاص داده‌اند.
ربیعی می‌گوید: «در بخش نشریات علاوه بر نشریات فارسی و انگلیسی، نشریات آلمانی و فرانسوی نیز داریم و می‌توان گفت که آرشیو نشریات آلمانی ما در زمینه علوم انسانی و هنر در ایران کم نظیر است.»
او درباره کتاب‌های نفیس هنری نیز می‌گوید: «یکی از نیازهای پژوهشگران رشته‌های هنری، کتاب‌های نفیس هنری است که خرید آنها هزینه بالایی دارد، به‌طوری که بعضی از کتابخانه‌ها هم توان تهیه آنها را ندارند. کتابخانه تخصصی هنر امکان استفاده و تهیه اسکن و کپی از این کتاب‌ها را در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهد.» ربیعی درباره بخش پژوهش این کتابخانه نیز می‌گوید: «در این کتابخانه اداره‌ای با عنوان «اداره پژوهش‌های بنیادین» وجود دارد که پژوهش‌هایی در زمینه تالیف کتاب‌های هنری باتأکید بر هنر ایرانی اسلامی در آن انجام می‌شود.
یکی از طرح‌های این گروه، انتشار 40 رساله در باب حکمت، هنر و زیبایی است که در بر گیرنده آرای 40 نفر از حکما و عرفای مسلمان درباره هنر و زیبایی است که از میان آنها می‌توان به آرای شیخ محمود شبستری و آرای ابن عربی در باب هنر و زیبایی اشاره کرد.»
در بخش دیداری- شنیداری این کتابخانه نیز آرشیوی از تمامی جلسات ونشست‌های تخصصی، هم اندیشی‌ها و همایش‌های فرهنگستان هنر به صورت صوتی و تصویری نگهداری می‌شود ضمن اینکه آرشیو موسیقی ایرانی نیز در این بخش نگهداری می‌شود.
ربیعی درباره این بخش می‌گوید: «این بخش در حال تکمیل است و برنامه آینده ما ایجاد کتابخانه بزرگ دیداری- شنیداری در حوزه موسیقی است تا پژوهشگران بتوانند نمونه‌های موسیقی ایرانی و خارجی را در آن بشنوند.»در این کتابخانه 10 نفر مشغول به کارند که به جز 3 نفر کارشناس بخش پژوهش، باقی آنها دانش آموخته رشته کتابداری هستند.
شناسایی منابع
مسلما شناسایی منابع برای چنین کتابخانه‌ای کار دشواری است. ربیعی می‌گوید: «شورای کتاب فرهنگستان متشکل از افرادی است که اطلاعات خوبی در زمینه کتاب‌های جدید و قدیمی هنری داشته و انتخاب منابع کتابخانه را بر عهده دارند. اما پژوهشگران گروه‌های تخصصی و پژوهشی فرهنگستان هنر و مراجعان کتابخانه نیز کتاب‌های مورد نیاز خود را سفارش می‌دهند و پس از تهیه در اختیار آنان قرار می‌گیرد.
اما خرید کتاب‌های این کتابخانه منحصر به نمایشگاه بین‌المللی کتاب نیست و در طول سال تلاش می‌کنیم کتاب‌های جدید را چه از داخل و چه از خارج کشور بلافاصله تهیه کنیم.»وی در پاسخ به این سؤال که برای معرفی این کتابخانه به علاقه مندان حوزه هنر چه کارهایی انجام شده است؟ می‌گوید: «یک سال است که در ساختمان جدید کتابخانه مستقر شده‌ایم و کارهای انبارگردانی و ادغام 2 کتابخانه به اتمام رسیده است. تلاش می‌کنیم که اطلاع رسانی خوبی درباره این کتابخانه داشته باشیم و در این زمینه از همکاری مراکز مرتبط با رشته‌های هنری بی‌نیاز نیستیم.
به هر حال کتابخانه در روز خبرنگار با برگزاری یک برنامه توسط خبرنگاران رسانه‌ها معرفی شد ولی با توجه به غنای منابع کتابخانه کافی نیست و نیاز به معرفی بیشتر دارد.»وی از برگزاری برنامه‌های ماهانه رونمایی کتاب در این کتابخانه نیز خبر می‌دهد و می‌گوید: «در این برنامه هر ماه یک کتاب جدید التالیف یا ترجمه در عرصه هنر با حضور پدیدآورندگان آنها رونمایی می‌شود که زمینه آشنایی علاقه مندان را با عناوین جدید فراهم می‌آورد.»کتابخانه تخصصی هنر فرهنگستان هنر از شنبه الی چهارشنبه هر هفته از ساعت8 تا 19 و روزهای پنجشنبه ازساعت 8 الی 14 آماده سرویس دهی به علاقه مندان است.
